Internet to potÄga ÂŤ ObserwujÄ, myĹlÄ, piszÄ â serwis Goldenrose
Książę Adam Jerzy Czartoryski to bez wątpienia jedna z najbardziej znaczących postaci w dziejach epoki powstań narodowych w sferze praktycznego działania jak i myśli politycznej.Opinia na jego temat nie jest jednolita – przez jednych jest on odsądzany od czci i wiary jako skrajny konserwatysta, który służył obcym, czyli Rosji, oraz skwapliwie godzący się na rezygnację z niepodległościowych aspiracji Polaków. Z drugiej jednak strony uznaje się go za przywódcę o niekwestionowym autorytecie politycznym, intelektualnym i moralnym, postępowego liberała i patriotę walczącego o wolność ojczyzny na wszelkich dostępnych płaszczyznach.
Chciałbym otworzyć dyskusję na temat jego osoby. Myślę, ze przy ocenie należy brać pod uwagę jego aktywność jako ministra spraw zagranicznych na dworze rosyjskim ale także jego prezesurę w Rządzie Narodowym. Na jego osobę należy patrzeć całościowo, a nie przez epizody w jego życiu jak wielu historyków robi to przyklejając mu łatkę zdrajcy czy inne podobne.
pewne wizje dotyczące mozliwości odbudowania państwa polskiego, działalność dyplomatyczna podejmowana przez niego i obóz, którym kierował na emigracji na pewno nie pozwalają na jakieś całkowite potępienie. Z drugiej strony wiązane przyszłości państwa potężnego przy boku Rosji raczej świadczyło o braku właściwej wyobraźni politycznej.
Trzeba zauważyć głęboką przemianę poglądów samego księcia, który będąc osobistym przyjacielem Aleksandra I z czasów dzieciństwa starał się mu być lojalny do końca życia. Sytuacja bycia lojalistą skończyła się, gdy Książe rezygnuje ze stanowiska kuratora okręgu wileńskiego, kończy się era orientacji prorosyjskiej. Proces jej obumierania zaczął się wcześniej, ale formalnie zakończył się w 1831 roku gdy wykreślono go z listy członków rosyjskiej Rady Państwa i Senatu Rządzącego.
Mimo jednak porzucenia opcji prorosyjskiej wciąż był rzecznikiem przyjaznych kontaktów między narodami. Po klęsce powstania listopadowego zwalczał politykę carskiej Rosji, ale nie naród rosyjski.
Faktem jest też, że panowanie Aleksandra I można podzielić na takie 2 zasadnicze etapy – do 1820 kiedy chociaż udawał liberalnego w stosunku do Królestwa; i po 1820 kiedy jawnie łamie Konstytucje Królestwa i z pewnością to też miało wpływ na zmianę stanowiska samego księcia.
Po porzuceniu opcji prorosyjskiej wraca do swojej zasadniczej opcji łączenia spraw polskich z polityką europejską, co towarzyszyło mu od początku swojej polityki aż po jej kres.
nigdy jednak Czartoryski nie wyzwolił się z myślenia, które uzależniało przyszłość Polski od Rosji. Już w okresie emigracyjnym obóz, który został skupiony wokół niego, próbował godzić pewne sprzeczności, między innymi odbudowa Polski w granicach przed rozbiorem, ale za punkt wyjścia służyć miał ochłap dany z łaski cara. Owszem, pewne działania podejmowane przez Hotel Lambert były wymierzone w carat, ale zbyt wielki konserwatyzm zwolenników księcia Adama powodował, że o realnych planach odbudowy Polski można było jedynie marzyć.